Versteend hout

In uitzonderlijke gevallen kunnen bomen verstenen waardoor ze voor de eeuwigheid bewaard blijven en wij er nu nog van kunnen genieten. Er zijn een aantal verschillende plekken waar versteend hout gevonden wordt en hier zijn ook ander soort bomen te vinden met verschillende verhalen. Het bekendste bos van versteend hout is “Petrified Forest” in Arizona. Naast deze zeer bijzondere vindplaats zijn er nog een aantal bossen versteend hout gevonden in Madagascar, Java, Indonesië en Brazilië.

Versteend hout uit west Java, indonesië

De soort boom wat hier gevonden wordt is voornamelijk Dipterocarpus sp. Uit het tijdperk Mioceen, circa 15 miljoen jaar

Doordat er nog steeds te weinig wetenschappelijk onderzoek verricht is naar de fauna in dit geologisch tijdperk, weten we slechts dat dit stuk een loofboom is. Welke precies in onduidelijk.

De loofbomen uit dit bos zijn zo perfect geconserveerd dat de oorspronkelijke houtstructuur volledig bewaard is gebleven waardoor zelfs de jaarringen te onderscheiden zijn.  De diverse kleurschakeringen zijn veroorzaakt door allerlei zeer kleine natuurlijke verontreinigingen van het kristalrooster met metaaloxiden.

De reden dat juist op deze plaats de bomen zo massaal en perfect versteend zijn is een reusachtige vulkaanuitbarsting. Hierdoor is het gehele woud zeer abrupt onder een dikke laag as bedekt, waardoor de bomen van zuurstof werden afgesloten. Daarna is er een proces op gang gekomen waarbij siliciumrijk water langzaam door het houtweefsel heen sijpelde. Het silicium bond zich later aan de zuurstof uit het water en vormde SiO2 oftewel kwarts. De kwarts heeft de plaats van de houtvezels ingenomen waardoor er nagenoeg niets veranderde aan de houtstructuur. Alle houtcellen verdwenen geleidelijk en er kwamen minuscule kwartskristalletjes voor in de plaats en zorgt voor versteend hout. Soms heeft het kwarts in kleine holten de ruimte gekregen om grotere kwartskristalletjes te vormen of het blauwe mineraal chalcedoon. In deze schijf is dat goed te zien.

Versteend hout uit Petrified forest, Arizona, Verenigde staten

Het soort boom wat hier gevonden wordt heet Auracarioxylon arizonicum en komt uit het tijdperk Trias, circa 225 miljoen jaar.

Het grootste en meest beroemde bos van versteende bomen ter wereld is Petrified Forest in Arizona. Je vindt er bomen die zo perfect geconserveerd zijn dat de oorspronkelijke houtstructuur volledig bewaard is gebleven waardoor zelfs de jaarringen te onderscheiden zijn. Omdat het hout soms schitterende kleuren heeft wordt het ook wel “rainbow wood” (regenboog hout) genoemd. Deze opvallende kleuren zijn veroorzaakt door allerlei zeer kleine natuurlijke verontreinigingen van het kristalrooster met metaaloxiden.

Over de reden dat juist op deze plaats de bomen zo massaal en perfect versteend zijn wordt nog steeds getwist. De meest waarschijnlijke theorie heeft te maken met de reusachtige meteoriet die in noord Arizona is ingeslagen en daar de beroemde “Canyon del Diabolo” (Duivelskrater) heeft veroorzaakt. Die gebeurtenis heeft letterlijk zoveel stof doen opwaaien, dat het gehele woud zeer abrupt door een dikke laag werd bedekt, waardoor de bomen van zuurstof werden afgesloten. Daarna is er een proces op gang gekomen waarbij siliciumrijk water langzaam door het houtweefsel heensijpelde. Het silicium bond zich later aan de zuurstof uit het water en vormde SiO2 oftewel kwarts. De kwarts neemt de plaats in van de houtvezels en zodoende veranderde er nagenoeg niets aan de houtstructuur: alle houtcellen verdwijnen bij versteend hout en er komen minuscule kwartskristalletjes voor in de plaats. Soms heeft het kwarts in kleine holten de ruimte gekregen om grotere kristallen te vormen, die soms met het oog waarneembaar zijn.

De bewerkng van versteend hout is niet eenvoudig. Allereerst moet het ruwe materiaal geselecteerd worden; uitgezocht worden alle stukken die solide genoeg zijn om te zagen. De meeste stammen hebben grotere of kleinere barsten en bij het zagen vallen ze dan in stukken uiteen. Door de hardheid van het materiaal is het zagen zelf zeer bewerkelijk en dus zeer kostbaar. Alleen perfect gazaagde schijven kunnen later perfect gepolijst worden. Het kost ongeveer 100 manuren om een schijf van 50 cm diameter door te zagen. Het polijsten kan alleen handmatig gebeuren en neemt nog eens een week in beslag. 

De kant en klare schijven worden niet alleen in collecties van musea opgenomen, maar zijn ook zeer in trek als muurdecoratie of tafelblad. Door de hardheid van het materiaal komen er geen krassen op.

De laatste jaren zijn er ook mensen die versteend hout als beleggingsobject zien. Petrified Forest is een “National Park” waaruit niets weggehaald mag worden. Het hout wat nu nog op de markt is komt uit oude voorraden of uit sporadische vondsten net buiten de grenzen van het park. Daarnaast zijn er nog maar weinig mensen die het goed kunnen zagen en polijsten.

Versteend hout uit Chemnitz, Duitsland

De boomsoort heet Sequoia sp. en het hout uit deze vindplaats is ca 35 miljoen jaar oud.

Dit afwijkende versteend hout met de chocoladebruine kleur valt op door de kenmerkende glinsterende mini kristalletjes die eroverheen lijken gestrooid. De al eerder in het verhaal beschreven kwartskristalletjes zijn in dit geval zo groot dat ze duidelijk zichtbaar zijn. Verder is het fossilisatieproces kennelijk verstoord omdat er in het versteend hout delen van gewoon recent hout te zien zijn. De boom is dus maar deels versteend, waarbij de niet versteende delen kennelijk zo goed omsloten waren dat ze niet konden verrotten en dus evenals het versteende deel, ook ongeveer 35 miljoen jaar oud moeten zijn!

De voormalige bruinkoolgroeve waarin dit hout gevonden is, is enkele jaren geleden helemaal onder water gezet en wordt sindsdien gebruikt als recreatiegebied.

Bekijk ons YouTube kanaal voor korte videos.